کاربرد روش هوشمند اجتماع مورچگان در مدلسازی و مکانیابی بهینه پارکهای شهری ( نمونه موردی: شهر مشهد)

چکیده فضاهای شهری امروز پس از انقلاب صنعتی و ورود ماشین به عرصه شهرها، دچار آسیبهای زیست محیطی گوناگونی گشته اند. ازمهمترین این آسیبها، آسیبهای زیست محیطی می باشد. آلودگی هوا و صوت در شهرهای بزرگ تاثیرات مخربی بر روی روح و روان افراد جامعه دارد و حفظ و گسترش فضاهای سبز عمومی از جمله عوامل مهم و حیاتی در جلوگیری از نشر این آلودگی ها در محیط شهری می باشد. فضاها ی سبز شامل پارکهای شهری و فضاهای باز در َشالوده سیستم طبیعی یک شهر نقشی اساسی را ایفا می نمایند. شهر مشهد به عنوان یکی از بزرگترین شهرهای مذهبی ایران وجهان از کمبود فضای سبز و مکان یابی نامناسب پارکها در فضای شهری دچار مشکلات عدیده ای می باشد. فضای سبز در این شهر علاوه بر اینکه باید نیاز ساکنین خود را مرتفع سازد باید سیل زائرین را که هر ساله وارد شهر می شوند، پاسخگو باشد. یکی از اهداف این پژوهش نگرشی صحیح به مکان یابی مناسب پارکهای ناجیه ای در سطح شهر مشهد می باشد که هم از لحاظ هزینه و هم از لحاظ ایجاد مزیت نسبی نسبت به سایر پارکهای شهری دارا است. از دیگر اهداف این پژوهش بررسی شاخصهای کمی و کیفی موثر در مکانیابی پارکهای ناحیه ای می باشد که در ادامه در این تحقیق یک مدل بهینه سازی چند هدفه مبتنی بر رویکرد بهینه سازی هوشمند جامعه مورچگان جهت طراحی موقعیت پارکهای شهری ارائه شده است. این مدل شامل هشت تابع هدف ناسازگار است که عاملهای سیار مدل (مورچه ها) را در جهت یافتن مکانهای بهینه پارکهای ناحیه ای در شهر هدایت می کند. هدف مدل حداقل سازی فواصل پارکها از کلیه نواحی شهری با استفاده از 8 تابع هدف: تراکم جمعیت بالا، بعد خانوار بالا، ارزش زمین مناسب، آلودگی هوای بالا، آلودگی صوتی بالا، ناسازگاری کاربری کم، وجود زمینهای مستعد، کمبود فضای سبز بالا می باشد. در این تحقیق از یک فضای گسسته دو بعدی برای تعریف مدل استفاده شده است. استفاده از فضای گسسته برای حل این مدل باعث می شود که در زمان مناسب به جوابهای نزدیک به بهینه دست یابیم. روش تحقیق در این پژوهش از لحاظ جمع آوری اطلاعات در جهت آزمون فرضیه در گروه تحقیق توصیفی قرار می گیرد. به دلیل سیستمی بودن پروژه و تحلیل ارتباط و اندازه گیری متغیرها در گروه تحلیل محتوا واقع شده است و از جهت ارتباط میان متغیرها و کشف رابطه بین آنها در گروه تحقیق همبستگی قرار دارد. سپس مدل مفروض توسط داده های واقعی اخذ شده از شهر مشهد به عنوان یک مطالعه موردی اجرا شده و جوابهای بهینه پیشنهادی نیز توسط مدل ارائه شده است. این جوابها، جوابهای بهینه پارتو نامغلوب هستند. تصویر این جوابها در فضای هدف، جبهه پارتو را تشکیل می دهند. آزمایشهای متعدد انجام شده نشان می دهد که عملکرد مدل در یافتن جوابهای بهینه پارتو نامغلوب و تشکیل جبهه پارتو موفقیت آمیز بوده است. مطالعه موردی نیز نشان می دهد چگونه تصمیم گیرندگان در مدیریت شهرها می توانند با توجه به صلاحدید و ترجیحات مد نظر خود جواب بهینه ای را از میان انبوهی از جوابهای بهینه انتخاب نمایند. به عبارتی دیگر نتایج آزمایشها به خوبی بیانگر این واقعیت است که رویکرد هوشمند جامعه مورچگان جهت مکانیابی پارکهای شهری، رویکردی اثر بخش می باشد که می تواند در ارتقاء کیفیت تصمیمات حوزه مدیریت شهری تاثیر گذار باشد.